Phủ Dầy là một quần thể di tích nổi tiếng tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Nơi đây gắn liền với sự giáng sinh lần 2 của Mẫu Liễu Hạnh. Hằng năm cứ vào dịp đầu xuân năm mới, đền lại mở cửa đón hàng ngàn con hương đệ tử tứ phương về bái lễ. Người ta đến thỉnh Mẫu để xin Mẫu phù hộ độ trì cho gia đạo ấm êm, năm mới như ý, công việc thuận lợi, vạn sự hanh thông.
Ý nghĩa cái tên “Phủ Dầy” - vì sao lại gọi là Phủ
Theo lệ thì nơi thờ Thánh sẽ được gọi là đền, tuy nhiên nơi thờ Mẫu Liễu Hạnh lại được gọi là Phủ. Tương truyền Đức Thánh Mẫu được sắc phong là “Liễu Hạnh công chúa” vì vậy nơi đây được gọi là Phủ - chỉ dinh cơ của vương công quý tộc. Về bản chất, thì nơi này vẫn là Đền thờ Liễu Hạnh Công Chúa. Nơi đây ngự tại làng Kẻ Dầy, nên đền thờ gọi là Phủ Dầy. Vẫn có nhiều người gọi là Phủ Giầy hay Phủ Dày.
Phủ Dầy thờ ai
Nơi đây thờ Thánh Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên - Mẫu Liễu Hạnh và một số vị thánh khác. Nhưng trong quần thể di tích này thì Mẫu Liễu Hạnh vẫn là vị thánh được thờ ở vị trí cao nhất. Nơi đây gắn liền với lần giáng sinh thứ hai của Mẫu.
Chuyện kể rằng, Mẫu là công chúa - con gái của Ngọc Hoàng. Nàng được lệnh cha xuống đầu thai vào một gia đình họ Lê ở thôn An Thái, Thiên Bản (nay thuộc xã Kim Thái, Vụ Bản, Nam Định) và lấy người họ Trần cùng thôn.
Hiện nay thôn Tiên Hương vẫn còn lưu giữ nhà thờ của hai họ Trần, Lê được gọi là Phủ Nội. Nhà thờ ngày được nhân dân xây dựng vào 200 năm trước và hương khói đến tận ngày nay. Trong bản gia phả tại đây, cũng ghi lại Mẫu Liễu Hạnh được sanh ra tại thôn này. Cha là ông Lê Thái Công và mẹ là Trần Thị Phúc. Trong suốt khoảng thời gian Mẫu giáng thế hay đã về thiên, đã có nhiều câu chuyện li kì được lưu truyền đến ngày nay.
Các công trình kiến trúc thuộc khu quần thể di tích Phủ Dầy
Quần thể Phủ Dầy có hơn 20 công trình kiến trúc đặc sắc. Trong đó có 3 công trình gắn liền với cuộc đời của Thánh Mẫu: phủ Tiên Hương (phủ chính), phủ Vân Cát và lăng Chúa Liễu.
Phủ Tiên Hương (phủ chính)
Phủ Tiên Hương được coi là phủ chính vì thế nơi đây đón lượt khách về chiêm bái nhiều nhất. Được xây dựng từ những năm 1663 - 1671, đền được tu sửa nên ngày càng rộng lớn và trang hoàng hơn. Phủ Tiên Hương bao gồm tất cả 19 toà và 81 gian lớn nhỏ. Và ngay trước cửa là một hồ bán nguyệt tương đối lớn. Và toàn bộ hồ được ráp bằng đá chạm khắc hoa văn tinh xảo.
Đền thờ được chia cấu trúc 4 cung gồm cung đệ nhất, đệ nhị, đệ tam, đệ tứ. Các cung đều được chạm khắc tinh vi, sơn son thiếc vàng.
Bên ngoài khu đền chính là hai gian thờ thánh cô, thánh cậu như: Cô Chín, Đức Thánh Trần, Cô Đệ Nhất Nhà Trần, Vương Cô Đệ Nhị.
Phủ Vân Cát
Gần với phủ chính là phủ Vân Cát. Phủ được xây gần giống phủ Tiên Hương. Trước cửa là hồ bán nguyệt rộng lớn. Giữa hồ có nhà Thuỷ Lâu 3 gian và mái cong cong. Phủ cũng có 4 gian: đệ nhất, đệ nhị, đệ tam, đệ tứ. Và Mẫu Liễu Hạnh được thờ ở trung tâm.
Lăng Bà Chúa Liễu
Đây là nơi an nghỉ của Mẫu Liễu Hạnh. Lăng được xây bên cạnh phủ chính theo cấu trúc hình chữ nhật. Toàn bộ nơi này được lát bằng đá xanh, chạm khắc văn hoa tinh xảo. Các cửa vào đều có trụ hình búp sen chớm nở. Giữa lăng là ngôi mộ có hình bát giác uy nghiêm.
Ý nghĩa khi dâng lễ Phủ Dầy
Các con hương đến đây thường mua cành vàng cành bạc, cây lộc, cây tài ngay tại những sạp ngay sân đền để dâng lên bàn thờ Thánh Mẫu và xin Thánh Mẫu ban lộc. Sau khi hạ lễ, đem những cành vàng cành bạc này bày ở bàn thờ gia tiên thờ cúng cho may mắn.
Đặc biệt, tại đây có lễ hội Phủ Dầy lớn vào tháng 3 âm lịch hàng năm. Với nhiều hoạt động độc đáo và mang nhiều ý nghĩa truyền thống, lễ hội Phủ Dầy được đánh giá là lễ hội lớn và đặc sắc nhất mà không nơi nào có được.
Văn khấn Mẫu
- Nam mô a di đà phật! (3 lần)
- Hương tử chúng con thành tâm kính lạy đức Hiệu Thiên Chí tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế.
- Kính lạy
- Đức Cửu Trùng Thánh Vân lục cung công chúa
- Đức Thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hỏa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu
- Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều Mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương
- Đức đệ tam Thủy phủ, Lân nữ Công Chúa
- Đức đệ tứ khâm sai Thánh Mẫu, tứ vị chầu bà, năm tòa quan lớn Mười dinh các quan, mười hai Tiên Cô, mười hai thánh cậu, Ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch Xà Đại tướng.
- Hôm nay là …
- Tín chủ con là ………..
- Ngụ tại:……………………………
- Cùng toàn thể gia đình đến điện (phủ, đền) chấp tay kính lễ khấu đầu vọng bái.
- Lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha kính dâng lễ vật con cúi xin các ngài xét thương cứu độ cho gia đình con tiêu trừ tai nạn điều lành thường tới, cầu tài được tài, cầu lộc được lộc, cầu bình an được bình an.
- Nam mô a di đà phật! (3 lần)
Chú ý, đây là bài khấn nôm cho những con hương đi lễ nhà thánh, nhà ngài còn những thầy đồng chuyên lễ lạy thì sẽ sử dụng bài khấn khác đầy đủ và chi tiết hơn rất nhiều. (tham khảo: Oancotam)